ارزپاشی با کدام دلار؟

این خبر ازسوی بانک مرکزی در شرایطی منتشر شده که رئیس کل این نهاد بارها از محدودیت‌های دسترسی به منابع ارزی گفته و گرانی ارز را نیز به‌این مسئله مربوط می‌دانست. از طرفی همزمانی سفر عبدالناصر همتی به عراق و انتشار خبر تزریق دلار به بازار و افزایش سقف خرید برای صرافی‌ها این شائبه را به‌وجود می‌آورد که رئیس کل بانک مرکزی در مذاکرات با عراقی‌ها بر سر دسترسی به منابع ارزی ایران به موفقیت‌هایی دست یافته و بانک مرکزی هم با اتکا به همین منابع تصمیم به اجرای این طرح گرفته است. برخی کارشناسان اقتصادی با اشاره به محدودیت‌های روزافزون بانکی تحمیل شده به نظام بانکداری ایران، بر این باورند که بانک مرکزی در شرایطی نیست که بتواند چنین اقدامی را انجام دهد، چرا‌که اصلا دسترسی چندانی به منابع ارزی خود در خارج از کشور ندارد و برای اجرای این طرح نیز سالانه به ۱۸ میلیارد دلار ارز (به‌صورت اسکناس) احتیاج خواهد بود که مبلغ بسیار بالایی است و با‌توجه به شرایط کنونی کشورمان چنین امری از دید تحلیلگران اقتصادی امکان‌پذیر نیست. این دسته از کارشناسان بر این باورند که بانک مرکزی با رسانه‌ای کردن این مسئله تلاش کرده به لحاظ روانی بازار را کنترل کند و اگر هم تزریقی صورت گرفته، بسیار کمتر از مقدار اعلام شده بوده است.

بانک مرکزی و عرضه اسکناس در بازار

بانک مرکزی سقف خرید بانک‌ها و صرافی‌ها در بازار متشکل ارزی را به ۵۰۰ هزار دلار افزایش داد و اعلام کرد: روزانه ۵۰ میلیون دلار در بازار مزبور به‌صورت اسکناس عرضه خواهد کرد.
به گزارش ایسنا به نقل از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، با هدف مدیریت و تنظیم بازار ارز کشور مقرر شد سقف خرید کارگزاران (بانک‌ها و صرافی‌ها) در بازار متشکل ارزی از روز دوشنبه، ۲۱ مهر به ۵۰۰ هزار دلار افزایش یابد. همچنین بانک مرکزی، روزانه از طریق بازارساز ۵۰ میلیون دلار در بازار یادشده به‌صورت اسکناس عرضه خواهد کرد.
بیانیه بانک مرکزی از دو زوایه حائز اهمیت است؛ اول اینکه به بازار سیگنال قوی ارسال کرد که با استفاده از اهرم‌های خود به‌دنبال مدیریت نوسان است و در وضعیت انفعالی به تماشای نوسان نرخ نخواهد نشست و دوم اقدام بانک مرکزی در مقام بازارساز ارزی، اعلام حجم مداخله روزانه است. این اتفاق تاکنون سابقه نداشته که بازارساز حجم مداخله روزانه خود را افشا کند. افشای این رقم علاوه بر شفافیت در سیاست‌گذاری نشان‌دهنده این است که بانک مرکزی هر روز تا یک کف مشخص فقط به صورت نقدی ارز به بازار تزریق می‌کند.

هفته‌ای ۳۰۳ میلیون دلار

با تصمیم جدید بانک مرکزی از دو جناح به بازار حمله می‌کند که جناح اول از مسیر اسکناس است. بانک مرکزی قصد دارد هفته‌ای ۳۰۳ میلیون دلار به بازار تزریق کند که ۳ میلیون دلار از این رقم در طول هفته از طریق بازار متشکل انجام خواهد شد. مسیر دوم نیز بازار حواله است.
بازارساز در روزهای گذشته از کانال نیما اقدام به عرضه حواله کرده بود و شنیده‌های اقتصادنیوز حکایت از این دارد که در روزهای آتی تامین حواله سرعت می‌گیرد تا امکان مدیریت نوسان نرخ بیشتر شود. با این حساب بازارساز با در پیش گرفتن سیاست تقویت عرضه ارز به نبرد با نوسان قیمت‌ها در بازار ارز رفته است. باید دید واکنش معامله‌گران چیست؟

احتمال اصلاح نرخ دلار به سمت پایین

پس از اعلام این خبر کانال‌های معاملاتی ارز و سکه اعتقاد داشتند اعلام این خبر می‌تواند به اصلاح قیمت‌ها در این دو بازار منجر شود و در صورتی که نتایج عملی این سیاست مشاهده شود احتمال عقب‌نشینی نیز وجود دارد. برخی تحلیلگران فنی نیز تصور می‌کنند بازار دلار وارد فاز اصلاحی می‌شود. آنها به معامله‌گران پیشنهاد می‌کنند در این شرایط برای خود حد ضرر در نظر بگیرند. منظور از حد ضرر دامنه قیمتی است که معامله‌گر باید ارز خود را در آن نقطه بفروشد و از بازار موقتا خارج شود زیرا ادامه نگهداری ارزی که با نرخ بالا خریداری شده می‌تواند موجب زیان بیشتر شود.

طرح خوبی است به شرط تشدید نکردن تورم

سیدکاظم موسوی، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی درباره برنامه بانک مرکزی برای تزریق روزانه ۵۰ میلیون دلار به بازار ارز، به صمت گفت: این مسئله تصمیم دولت است و مجلس در جریان جزییات قرار ندارد، از همین رو دقیقا برای مجلس مفهوم نیست که دولت با چه انگیزه و توجیهی دست به این اقدام زده است. وی در ادامه افزود: نمی‌دانم که تزریق روزانه ۵۰ میلیون دلار بازار بهم ریخته و نابسامان ارز را سر به‌راه خواهد کرد یا خیر. حتی بعضی از اساتید معتقدند ممکن است باعث تشدید تورم شود یا احتمالش وجود دارد که بازار بورس را هم با مشکلات جدی روبه‌رو کند.

قبلا صحبتش بود

نماینده مردم اردبیل در مجلس شورای اسلامی به صمت یادآور شد: البته اینطور هم نیست که کلا در جریان نباشیم. قبلا صحبت هایی در این زمینه مطرح شده بود اما دولت از این طرح، اطلاعات دقیقی در اختیار نمایندگان قرار نداده است.
موسوی درباره احتمال ایجاد تورم در پی تزریق ارز به بازار، عنوان کرد: در همان زمان هم بحث این بود که مردم نگرانی‌هایی دارند و دولت باید بازار را کنترل کند. از طرفی می‌دانیم که در بورس تهران هم سهامداران نیم‌نگاهی به بازار ارز دارند و هشدارهایی داده شده بود که باید فکری به حال نرخ ارز شود. اتفاقا از نظر کمیسیون اقتصادی این اتفاق بدی نیست اما مسئله این است که نباید تورم در بازار ایجاد کند. برای جلوگیری از این اتفاق ناخوشایند هم بهترین راه مشورت با کارشناسان است.

دولت این پول را از کجا آورده؟

نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس یازدهم با اشاره به اهمیت مدیریت صحیح بازار ارز اظهار کرد: این مسئله نشان می‌دهد ما ندار نیستیم و خوشبختانه پول هم در کشور هست، اما مدیریت این پول است که اهمیت دارد، وگرنه منابع ارزی در اختیار دولت قرار دارد.

مبلغ قابل‌توجهی است!

کامران ندری، اقتصاددان و استاد دانشگاه امام صادق درباره طرح تزریق ارز به بازار ازسوی بانک مرکزی و عملیات ارزپاشی به صمت گفت: طبیعتا اگر بانک مرکزی توانایی تزریق این حجم بالای ارز به بازار را داشته باشد، نرخ هم پایین‌تر خواهد آمد. چاره‌ای هم نیست؛ شما باید به‌نوعی بازار را تنظیم کنید و اگر دسترسی به منابع ارزی وجود داشته باشد این کار آسان‌تر خواهد بود.وی در ادامه افزود: تقاضا در بازار زیاد است و احتمالا محدودیت‌های سقف خرید ارز را کماکان اعمال خواهند کرد تا هر فردی با ویزا و بلیت هواپیما و… نتواند بیش از حدی که تعیین شده ارز تهیه کند. فکر نمی‌کنم این طرح هم به‌نحوی باشد که هر کس هر مقدار ارزی که بخواهد دولت به او بدهد. تا جایی که مطلع هستم گفته شده اگر در چارچوب اعلام شده نیازی به عرضه باشد، روزانه تا سقف ۵۰ میلیون دلار ارز را وارد بازار می‌کنیم.

عرضه فیزیکی اسکناس

این استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق با اشاره به موضوع عرضه اسکناس در بازار عنوان کرد: طرح عرضه ۵۰ میلیون دلار اسکناس به بازار در شرایطی تاثیرگذار خواهد بود که واقعا مشکل بازار اسکناس باشد.
بانک مرکزی معتقد است مشکلی که وجود دارد به بحث ارز فیزیکی یا همان اسکناس مربوط است، اما اگر حواله‌ها موردنظر باشد داستان دیگری خواهد داشت که مربوط به این بحث نیست.

مبلغ قابل‌توجهی است!

او با اشاره به رقم بالای اعلام شده از طرف بانک مرکزی برای تزریق به بازار ارز، ادامه داد: ۵۰ میلیون دلار رقم قابل‌توجهی است. همانطور که گفته شد اگر واقعا مشکل در عرضه فیزیکی ارز باشد طبعا باید تاثیراتش را در بازار ببینیم. صحبت از تزریق ۱۸ میلیارد دلار ارز به بازار در طول سال است. رقم کمی نیست و اگر بانک مرکزی واقعا قصد چنین کاری را دارد، باید به منابع سرشاری هم دسترسی داشته باشد.

تاکتیک روانی

ندری با تاکید بر احتمال روانی بودن هدف مقامات بانک مرکزی از این دست اظهارات به صمت یادآور شد: البته باید دید این تزریق در عمل هم انجام خواهد شد یا خیر؟! به‌نظر من این دست اظهارات تا حدی تاکتیک‌های روانی است که مسئولان برای کنترل و مدیریت بازار در رسانه‌ها دنبال می‌کنند.

تقاضا چقدر است؟

این اقتصاددان با اشاره به مسئله شیوع ویروس کرونا و نرخ بالای ارز در کشور، درباره میزان تقاضای ارز در بازار ابراز کرد: من اصلا فکر نمی‌کنم بازار نیازی به این مقدار بالای عرضه دلار داشته باشد.
مسافرت‌ها به‌دلیل شیوع ویروس کرونا در جهان تقریبا وجود ندارد و در نتیجه تقاضایی هم برای ارز مسافرتی نداریم. فقط دانشجوها در بازار در پی خرید ارز هستند که باتوجه به این قیمت‌های بسیار بالا فعلا تقاضای زیادی ازسوی خانواده‌های دانشجویان خارج از کشور نیز نباید داشته باشیم. وی در پایان ضمن یادآوری محدودیت‌ها پیرامون انتقال فیزیکی ارز به صمت گفت: البته بیمارانی که در خارج از کشور درمان می‌شوند یا تجاری که معاملات کوچک‌تری دارند هم در صف تقاضا هستند اما باز هم من فکر نمی‌کنم بازار نیاز به تزریق ۵۰ میلیون دلار در هر روز داشته باشد.

علاوه بر این تجار نمی‌توانند به‌صورت فیزیکی حجم بالایی از ارز را جابه‌جا کنند، چراکه مشکلاتی مانند شائبه‌های مربوط به پولشویی ایجاد می‌شود. از همین جهت من فکر نمی‌کنم مشکل بالا رفتن شدید قیمت‌ها، مربوط به تقاضای بالای ارز در بازار باشد. با این حال در نهایت می‌توان گفت اگر مشکل تقاضای بالا برای اسکناس باشد، برنامه‌ای که بانک مرکزی اعلام کرده می‌تواند تاثیرگذار باشد اما اگر مشکل جای دیگری باشد فکر نمی‌کنم این اقدام تاثیر چندانی در جهت کاهش نرخ ارز داشته باشد.

رفع دغدغه صرافی‌ها در تامین اسکناس

در همین حال رئیس کانون صرافان معتقد است توافق رئیس کل بانک مرکزی با عراق بر سر آزادسازی منابع بلوکه‌شده ایران، سیگنال مثبتی را به بازار ارز مخابره کرد و دغدغه تامین اسکناس صرافی‌ها رفع شد.
کامران سلطانی‌زاده در گفت‌وگو با مهر گفت: هر فعالیتی در زمینه آزادسازی منابع بلوکه شده ایران در نقاط مختلف دنیا، به عمق‌بخشی به بازار ارز کمک خواهد کرد، این در حالی است که این منابع آزاد شده در چرخه تامین ارز قرار خواهد گرفت.
رئیس کانون صرافان افزود: آزادسازی منابع بلوکه‌شده ایران کمک شایانی به تامین منابع مالی بانک مرکزی برای تامین نیازهای ارزی کشور در بخش‌های مختلف نیز خواهد کرد؛ بر همین اساس، آزادسازی منابع بلوکه شده ایران در عراق، خبر مساعد و خوبی است و می‌توان امیدوار بود که دسترسی به منابعی که آزاد شده می‌تواند در تعدیل نرخ ارز و افزایش اعتماد فعالان و خریداران در بازار ارز کمک کند.

وی با اشاره به عرضه اسکناس ارز در بازار متشکل ارزی در روزهای گذشته ازسوی بازارساز، تصریح کرد: عرضه ارز از طریق بازار متشکل ارزی که به‌تازگی ازسوی بانک مرکزی آغاز شده، توانسته با افزایش منابع صرافی‌ها، دغدغه تامین اسکناس ارز آنها را رفع کند و این موضوع، نشانه مثبتی در شرایط کنونی بازار ارز و کارکرد صرافی‌ها است.

سلطانی‌زاده ادامه داد: با عرضه ۸۵ میلیون دلار اسکناس ازسوی بانک مرکزی در بازار متشکل ارزی، اوضاع بازار آزاد هم اندکی رو به بهبود گذاشت و بر حسب این دو خبر یعنی آزادسازی منابع بلوکه‌شده ایران در عراق و تداوم عرضه اسکناس در بازار متشکل ارزی، امید می‌رود بازار آزاد که در روزهای اخیر اندکی آرام‌تر بود، به روند آرامش خود ادامه دهد و قیمت‌ها به سمت ریزش
حرکت کند.

سخن پایانی…

هفته قبل و در همان نخستین روز اجرایی شدن طرح ارزپاشی بانک مرکزی، واکنش بازار نسبتا مثبت بود و تا حدودی هم قیمت‌ها کاهش پیدا کرد اما این روند کاهشی تنها ۲۴ ساعت دوام آورد و بلافاصله از روز سه‌شنبه گذشته نرخ ارزهای عمده در بازارهای داخلی روند افزایشی را در پیش گرفت. باتوجه به ادعاهای کارشناسان مبنی بر اظهارات مقامات بانک مرکزی با هدف مدیریت روانی بازار ارز، شاید بتوان گفت این نحوه کنترل بازار به‌دلیل نداشتن پشتوانه ملموس و واقعی مانند حبابی است که با کوچک‌ترین تلنگری می‌ترکد.
حال اگر ادعای بدبینانه این گروه از کارشناسان صحیح باشد باید گفت آیا مسئولان اصلا نگران از بین رفتن کامل عنصری به‌نام اعتماد در بین مردم هستند یا خیر؟ چراکه اگر چنین اتفاق ناگواری روی دهد معلوم نیست تکلیف سیستم اقتصادی کشور چه خواهد بود!